Dzisiaj – 24 czerwca 2024 – została ogłoszona w Dzienniku Ustaw i wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia, ustawa z dnia 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów, która implementuje Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2019/1937.
To oznacza, że pracodawcy mają 3 miesiące na przygotowanie i wdrożenie w swoich firmach procedur dotyczących zgłoszeń naruszeń prawa i ochrony sygnalistów.
Przepisy dotyczą podmiotu prawnego, na rzecz którego według stanu na dzień 1 stycznia lub 1 lipca danego roku wykonuje pracę zarobkową co najmniej 50 osób. W przypadku jednostek samorządu terytorialnego obowiązek ten dotyczy gmin liczących co najmniej 10 tysięcy mieszkańców.
Ustawa definiuje sygnalistę jako osobę działającą w interesie publicznym, zgłaszającą naruszenia prawa w dobrej wierze, a nie dla własnych korzyści. Przepisy zobowiązują firmy do udostępnienia kanałów umożliwiających poufne zgłaszanie naruszeń, a także wdrożenie procedur umożliwiających bezpieczne zgłaszanie naruszeń prawa. Wprowadza to odpowiedzialność po stronie zarządzających za właściwe rozpatrzenie zgłoszeń i podjęcie stosownych działań naprawczych. Przedsiębiorstwa są zobowiązane do podjęcia działań w odpowiedzi na zgłoszenia, co gwarantuje, że sygnaliści nie będą ignorowani.
Sygnaliści zyskają specjalną ochronę przed działaniami odwetowymi, co ma na celu zapewnienie im bezpieczeństwa, ale także ma zachęcić do zgłaszania przypadków naruszeń prawa. Tożsamość sygnalisty ma być chroniona i zachowana w tajemnicy.
Sygnalista, to osoba fizyczna, która zgłasza lub ujawnia publicznie informację o naruszeniu prawa uzyskaną w kontekście związanym z pracą, w tym: pracownik, pracownik tymczasowy, osoba świadcząca pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej, przedsiębiorca, prokurent, akcjonariusz lub wspólnik, członek organu osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, osoba świadcząca pracę pod nadzorem i kierownictwem wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy, stażysta, wolontariusz, praktykant, funkcjonariusz, żołnierz zawodowy.
Naruszeniem prawa – zgodnie z ustawą – jest działanie lub zaniechanie niezgodne z prawem lub mające na celu obejście prawa, dotyczące:
- korupcji
- zamówień publicznych
- usług, produktów i rynków finansowych
- przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu
- bezpieczeństwa produktów i ich zgodności z wymogami
- bezpieczeństwa transportu
- ochrony środowiska
- ochrony radiologicznej i bezpieczeństwa jądrowego
- bezpieczeństwa żywności i pasz
- zdrowia i dobrostanu zwierząt
- zdrowia publicznego
- ochrony konsumentów
- ochrony prywatności i danych osobowych
- bezpieczeństwa sieci i systemów teleinformatycznych
- interesów finansowych Skarbu Państwa Rzeczypospolitej Polskiej, jednostki samorządu terytorialnego oraz Unii Europejskiej
- rynku wewnętrznego Unii Europejskiej, w tym publicznoprawnych zasad konkurencji i pomocy państwa oraz opodatkowania osób prawnych
- konstytucyjnych wolności i praw człowieka i obywatela – występujące w stosunkach
- jednostki z organami władzy publicznej i niezwiązane z wyżej wymienionymi dziedzinami.
Ustawy nie stosuje się do informacji objętych:
- przepisami o ochronie informacji niejawnych oraz innych informacji, które nie podlegają ujawnieniu z mocy przepisów prawa powszechnie obowiązującego ze względów bezpieczeństwa publicznego
- tajemnicą zawodową zawodów medycznych oraz prawniczych
- tajemnicą narady sędziowskiej
- postępowaniem karnym – w zakresie tajemnicy postępowania przygotowawczego oraz tajemnicy rozprawy sądowej prowadzonej z wyłączeniem jawności